Hoe IJsland op minder dan 5 jaar tijd het lerarentekort aan banden legt
- elisabet82
- Aug 27
- 3 min read
door Marie Dejonghe
Dat België met een serieus lerarentekort zit, spreekt niemand tegen. Uit cijfers van VDAB en Klasse blijkt dat er ondanks een jaarlijkse instroom van zo’n 6.000 afgestudeerden, nog steeds bijna 3.000 vacatures open stonden bij de start van dit schooljaar, vooral in Antwerpen, Vlaams-Brabant en stedelijke scholen. Minister van Onderwijs Zuhal Demir nam in 2024 de fakkel over van haar partijgenoot Ben Weyts en gaf zelf toe dat “de onderwijstanker nog niet gekeerd is”. Er is met andere woorden nog werk aan de winkel.
Een winkel die het ondertussen wél goed doet, is IJsland. Met amper 165 afgestudeerde nieuwe leerkrachten in 2019 kampte het land met een enorm lerarentekort. De dalende aantrekkelijkheid van het beroep was ook zichtbaar in de uitstroom van beginnende leerkrachten in de sector. Vooral scholen in meer afgelegen gebieden zaten dan ook met de handen in het haar. De oplossing? Een sterk en concreet vijfjarenplan waar zowel mensen uit het veld als de regering actief aan mee werkten. Ook universiteiten en onderzoeksbureaus zaten mee aan de tafel. Op die manier kon de herstructurering vertrekken vanuit een wetenschappelijke basis en met voeling voor het werkveld. Concrete acties uit het crisisplan waren de volgende:
het invoeren van een betaald stage jaar voor laatste jaar studenten
het uitbetalen van beurzen aan pas afgestudeerden
het verminderen van administratieve lasten bij het aannemen van leraren
de lancering van een Education Science Fund om toekomstig onderzoek omtrent educatie te stimuleren
een grootschalige promotiecampagne voor het beroeps imago in samenwerking met lokale overheden, universiteiten en scholen
Na amper 3 jaar was het aantal afgestudeerde leerkrachten gestegen met maar liefst 160% ten opzichte van 2019. Een goed voorbeeld van hoe effectief en doordacht beleid wel degelijk impact maakt. En dat het snel kan gaan. De key to succes? Een gestructureerde aanpak die doordringt tot de kern van het probleem in de sector. Én een uitgebreid klankbord aan expertise uit het werkveld om het actieplan bij af te toetsen.
Ook al was het lerarentekort in IJsland minder groot dan hier in Vlaanderen, toch biedt deze case perspectief. Het kan dienen als een basis voor het oplossen van het probleem bij ons en het bewijst dat succes begint met een doortastend en samenhangend plan.
En dat rigoureuze plan zal er ook bij ons komen. In 2022 werd er een onafhankelijke commissie opgericht, bestaande uit 5 directeurs, 5 leerkrachten en 10 experten. Deze Commissie van Wijzen bracht 2 jaar later een rapport uit met een concreet stappenplan voor de herstructurering van ons onderwijssysteem. En ook hier komen maatregelen terug die doen denken aan het IJslandse model. Zo is er sprake van het introduceren van een inductiejaar, waarbij beginnende leerkrachten minder zouden lesgeven en toch een volwaardig loon krijgen. Andere suggesties betreffen de modernisering van het HR-beleid voor meer glijdende weekschema’s bij leraren, het flexibel maken van het financieringsmodel in scholen en maatregelen die het beroep van directeur aantrekkelijker maken.
Daarbij zijn er dit jaar toch ook hoopvolle cijfers voor de Vlaamse onderwijssector:
Het aantal inschrijvingen bij een lerarenopleiding steeg dit schooljaar met 8% ten opzichte van 2023-2024.
Het aantal vacatures bij het begin van het afgelopen schooljaar lag 15% lager dan in 2023.
Slechts 1% van schoolverlaters uit educatieve richtingen is na een jaar nog werkzoekende.
Met onze IJslandse bovenburen in het achterhoofd, een ambitieus rapport dat als leidraad kan dienen in de komende legislatuur én cijfers die lijken om te keren, heeft het kabinet van Minister Demir hopelijk genoeg munitie voor een kentering in het lerarentekort.
Bronnen
