Kinderleukemie: van doodvonnis naar grote overlevingskans
- elisabet82
- Sep 18
- 4 min read
Door Ingo Pauwels
Nog niet zo heel lang geleden kregen ouders van met kinderleukemie getroffen kinderen bijna altijd hetzelfde te horen: “Uw kind zal ernstig ziek worden en hoogstwaarschijnlijk zal de kanker een fatale afloop hebben.” Voor de jaren zeventig haalde negen op de tien kinderen de vijfjaarsoverleving na hun kankerdiagnose niet. Vandaag heeft dat verhaal een enorme wending genomen dankzij jarenlange inspanningen van onderzoekers en artsen. In Europa en Noord-Amerika haalt nu ongeveer 85% van de jonge patiënten de kaap van vijf jaar. Ook in andere werelddelen zijn de sterftecijfers gedaald, weliswaar in iets mindere mate. Kortom, de wereld is maakbaar en daar zijn wij mensen verantwoordelijk voor, én zelfs zeer goed in.
Een geschiedenis van lange adem
Leukemie is een kanker van de witte bloedcellen in het beenmerg en treft kinderen vaker dan om het even welke andere kanker. De ziekte eist een grote tol op de gezondheid van het kind met symptomen als infecties, vermoeidheid, blauwe plekken, een bleke huid, haarverlies en snellere bloedingen. Voor de jaren veertig stierven kinderen met leukemie binnen enkele weken na hun diagnose. De eerste chemotherapeutische middelen konden de kankercellen kortstondig elimineren, maar de leukemie kwam meestal terug. Tijdens de jaren vijftig en vroege jaren zestig ontdekten wetenschappers dat een combinatie van medicijnen en wervelkolom- en hersenbestraling hielp om verborgen kankercellen te doden die in het centrale zenuwstelsel achterbleven. En inderdaad, de dokters zagen genezing bij een klein aantal patiënten.
‘Kom op tegen Kanker draagt al jarenlang structureel bij aan deze positieve evolutie, ook in de ondersteuning van zorginitiatieven voor jonge patiënten en hun naasten.’
Robrecht Lembrechts, expert biomedisch onderzoek bij Kom op tegen Kanker
Maar het was pas vanaf de jaren zeventig dat de echte vooruitgang begon. Artsen begonnen toen een behandeling in vier fases op te starten over een periode van twee tot drie jaar. Ze stelden positieve resultaten vast, met overlevingskansen van meer dan vijftig procent. In de jaren nadien werd deze behandeling nog meer verfijnd. Kinderen werden ingedeeld in risicogroepen en kregen chemotherapie op maat: intensieve zorg voor wie een hoog risico had en mildere therapie voor wie beter reageerde op de behandeling. Nieuwe tests spoorden zelfs één kankercel op tussen tienduizenden gezonde cellen, en zo konden dokters beslissen of intensievere therapie nodig was.
Het tij is gekeerd
De voorbije vijftig jaar zijn de overlevingskansen voor kinderen met leukemie fors gestegen, zoals te zien in de onderstaande grafiek. De data van de Children’s Oncology Group lopen van de jaren zestig tot nu en bestaan uit geregistreerde kinderleukemie-patiënten uit de VS, Canada en andere landen. Vandaag halen bijna alle kinderen (94%) met de meest voorkomende vorm, de acute lymfatische leukemie (ALL), de vijfjaarsoverleving. In de jaren zestig lag dat cijfer drastisch lager (14%). Zelfs voor de moeilijker geneesbare maar minder voorkomende variant, de acute myeloïde leukemie (AML), zijn de overlevingscijfers de afgelopen decennia aanzienlijk verbeterd. Vandaag haalt meer dan zestig procent van de zieke kinderen de vijfjaarsoverleving, terwijl in de jaren zeventig amper veertien procent deze hardnekkige variant overleefde.
De grafiek toont aan dat de meeste kinderen ook tien jaar na de kankerdiagnose nog in leven zijn en dat hun overlevingskansen op lange termijn stabiel blijven. Het logische gevolg is dan ook een dramatische daling van de sterftecijfers, zoals de grafiek hieronder aantoont. Het sterftecijfer van kinderleukemie is maar liefst veertienvoudig gedaald.
De jaren van onderzoeken naar de beste behandeling hebben dus duidelijk hun vruchten afgeworpen. Hoewel zieke kinderen door de intensieve chemotherapie lange periodes van mentale en fysieke bijwerkingen moeten overbruggen, nemen de chronische gezondheidsproblemen op lange termijn af.
Een goede combo is het halve werk
De vooruitgang is niet enkel te danken aan chemotherapie. Ook de ondersteunende zorg maakt een wereld van verschil. Waar kinderen vroeger vaak stierven aan bijwerkingen (o.a. bloedingen en infecties) tijdens de behandeling, zorgen routinematige bloedplaatjestransfusies, betere antibiotica en nieuwe vaccins vandaag voor bescherming. Zelfs stamceltransplantaties zijn veiliger geworden en soms levensreddend. Daarnaast heeft genetisch en moleculair onderzoek de horizon verbreed. Doelgerichte geneesmiddelen zoals imatinib blokkeren specifieke mutaties en immuuntherapieën zoals CAR-T-celtherapie en monoklonale antilichamen zetten het eigen afweersysteem in tegen de kanker.
Samenwerking loont
De verbeterde behandeling van leukemie is niet zomaar uit één doorbraak ontstaan, maar uit een aaneenschakeling van kleine vorderingen. Omdat kinderleukemie relatief zeldzaam is, werden grote internationale onderzoeksgroepen opgericht. Daarbij namen duizenden zieke kinderen deel aan het onderzoek en ondergingen ze klinische beproevingen. Daardoor konden de kankerbehandelingen steeds verfijnd worden. Zonder die grootschalige samenwerkingen stonden we vandaag nog nergens. Maar nu, in amper vijftig jaar tijd, is een doodvonnis en een van de meest gevreesde kinderziektes veranderd in een van de best behandelbare kankers.
Toch mogen we de champagnefles nog niet ontkurken. Hoewel de behandeling van leukemie bij kinderen de voorbije decennia mooie vooruitgangen heeft geboekt en de meeste kinderen leukemie vandaag overwinnen, laat de intense ervaring vaak sporen na: gezondheidsrisico’s op lange termijn, bijwerkingen, emotionele uitputting, … En niet élk kind geneest, dat mogen we absoluut niet vergeten. De vreselijke ziekte is de wereld nog niet uitgeholpen, en al zeker niet in armere landen. Daarom is verder onderzoek tot op vandaag cruciaal. Het succesverhaal is dus tegelijk een oproep, want vooruitgang wordt gebouwd op solidariteit. En daar kunnen we allemaal een verschil in maken: alle steun, zowel financieel als moreel, is welkom.
‘De farmaceutische industrie investeert maar in beperkte mate in klinisch onderzoek naar behandelingen voor kinderkankers. Daarom is onze financiële steun altijd zo belangrijk geweest.’
Lembrechts
Organisaties zoals Kom op tegen Kanker zorgen ervoor dat onderzoek wordt voortgezet en gezinnen hulp krijgen: ‘Kom op tegen Kanker is er trots op al jarenlang structureel bij te dragen aan deze evolutie, zowel via de financiering van baanbrekend onderzoek naar acute lymfatische en myeloïde leukemie, als via de ondersteuning van zorginitiatieven die het welzijn van jonge patiënten en hun gezinnen centraal stellen,’ benadrukt Robrecht Lembrechts, expert biomedisch onderzoek bij Kom op tegen Kanker. ‘Omdat kinderkankers zeldzame kankers zijn in vergelijking met bijvoorbeeld borstkanker of longkanker, wordt er vanuit de farmaceutische industrie tot op heden niet heel veel geïnvesteerd in klinisch onderzoek naar behandelingen voor dergelijke typen tumor.’ Volgens Lembrechts is de industrie meer geneigd om een nieuw geneesmiddel voor borstkanker te ontwikkelen dan voor een zeldzame kinderkanker: ‘Ze hebben daar simpelweg een veel betere return-on-investment aan, dat is gewoon hoe de markt in elkaar zit. Daarom is onze financiële steun altijd zo belangrijk geweest voor kinderoncologische centra. Ze zijn echt afhankelijk van organisaties zoals de onze om verdere vooruitgang te boeken.’
En jij kan daar nu je steentje aan bijdragen, zodat de hoop van het kind niet stilvalt aan de ziekenhuiskamer!
Bronnen:
