Sorry Denemarken, wij Vlamingen fietsen u voorbij

Door Ingo Pauwels -

Vandaag kan Vlaanderen zeggen dat het een fietsregio geworden is. En niet zomaar een. Want volgens de nieuwste cijfers uit het zevende Onderzoek Verplaatsingsgedrag Vlaanderen (OVG 7) fietsen we meer dan ooit tevoren: bijna 20 procent van alle verplaatsingen gebeurt met een gewone of elektrische fiets. Vlaanderen laat daarmee Denemarken achter zich en komt zo op de tweede plaats in het Europese peloton, na Nederland.   

Vlamingen kiezen voor de fiets

Trap per trap en pedaal na pedaal fietst Vlaanderen zich naar de Europese top. Vroeger keken we nog met een jaloerse blik naar Denemarken, maar de “fietsrollen” zijn omgedraaid. Wij staan nu te glunderen op de tweede plaats in de ranglijst, en dat terwijl we ons hoogste potentieel nog niet bereikt hebben. Want volgens Patrick D’haese, de nieuwe Vlaamse fietsmanager die het fietsbeleid coördineert bij de Vlaamse overheid, is er nog ruimte voor verbetering: “In de werkweek fietsen we zowat 20 procent tijdens onze verplaatsingen. Dan hebben we het dus over alle motieven: werk, school, diensten en recreatie. Als je weet dat zowat de helft van de verplaatsingen die we bij ons maken 5 kilometer of minder bedraagt, dan is het duidelijk dat er nog veel potentieel voor groei is."

“Ik kies voor de fiets om zelf controle te hebben.”

Dirk Lauwers, gastprofessor aan de Universiteit Antwerpen en de Universiteit Gent

En Vlaanderen is ambitieus, want in 2040 verwacht de Vlaamse regering dat 30 procent van alle verplaatsingen met de fiets gebeurt. Het jaarlijkse investeringsbudget is er ook naar, met een toename van bijna 100 miljoen euro 10 jaar geleden naar meer dan 300 miljoen euro vandaag. 

Ons elektrisch achterwiel

Uit de cijfers van het OVG 7, dat kon rekenen op een deelname van zo’n 24.000 respondenten, blijkt dat we ons nog nooit zoveel met de fiets hebben verplaatst als nu. “Daar speelt ook de elektrische fiets een grote rol,” verklaart Bart De Proost, programmamanager data bij het Departement Mobiliteit en Openbare Werken. “Zeker voor het woon-werkverkeer: daar zien we dat de elektrische fiets de gewone fiets heeft voorbijgestoken.” De e-bike is dus niet langer een vlot speeltje voor welgestelde vijftigers, maar een werkpaard voor iedereen die een hekel heeft aan stilstand, stress en stinkende uitlaatgassen. “Het maakt deel uit van een bredere maatschappelijke trend: de files en het openbaar vervoer zijn soms onvoorspelbaar, dus ik kies voor de fiets want dan heb ik nog zelf controle,” stelt Dirk Lauwers, gastprofessor aan de Universiteit Antwerpen en de Universiteit Gent. “Die trend is al 10 jaar geleden ingezet, zeker in filegevoelige gebieden, maar de Covidcrisis was echt een scharnierpunt, waarvan we de effecten tot op vandaag voelen.” 

“De incentive om de fiets te nemen is kleiner in gebieden met minder parkeerproblemen en zonder lange autofiles.” 

Patrick D’haese, fietsmanager bij de Vlaamse overheid 

Nu de verschillen tussen de vervoerregio’s in kaart zijn gebracht, wordt het duidelijk dat de voorkeur voor een fiets afhankelijk is van de specifieke regionale context. “We zien bijvoorbeeld dat in regio’s zoals Kempen en Brugge veel gefietst wordt (24 procent), terwijl het openbaar vervoer vooral populair is in de Vlaamse Rand (slechts 11 procent fietsers),” licht De Proost toe. “Zulke verschillen kunnen beleidsmakers helpen om gerichte keuzes te maken binnen de lokale én regionale mobiliteitsplannen en -doelstellingen.” Volgens D’haese is de auto populairder in regio’s waar woningen en voorzieningen verder uit elkaar liggen: “Dat zijn gebieden met toch wat verspreide bebouwing maar vaak ook geen lange autofiles en minder parkeerproblemen, dus de incentive om de fiets te nemen is er kleiner.” In de verstedelijkte gebieden met een grote bevolkingsdichtheid winnen fietsers dan weer heel wat tijd als ze de lange autofiles kunnen vermijden. 

Fietsjen isj fietsjen, maar hoe isj fietsjen?

De fiets is niet alleen goed tegen parkeer- en verkeersstress, maar is ook een financieel onklopbaar vervoermiddel. Een Vlaming die gemiddeld 10 kilometer heen en terug naar het werk fietst, spaart zo’n 2.000 euro uit. En daar zijn de parkeerkosten en eventuele boetes (laat ons hopen van niet) zelfs nog niet bij gerekend. Tel daar ook nog eens de belastingvrije fietsvergoeding bij en je verdient eigenlijk geld door te bewegen en fit te blijven. Dus al wie zijn of haar loon wil verhogen: fiets gewoon naar het werk. 

“Voor het woon-werkverkeer heeft de elektrische fiets de gewone fiets voorbijgestoken.”

Bart De Proost, programmamanager data bij het Departement Mobiliteit en Openbare Werken

In een land waar de auto decennialang onaantastbaar leek, staat de fiets vandaag op de voorgrond. En Vlaanderen heeft daar zelf voor gekozen, zonder te zagen, bumperkleven of claxonneren. Zondag was het weer een symbolische autovrije dag. Maar waarom stoppen bij symboliek als we ook kunnen doorgaan? Autoloze Maandag, Dinsdag, Woensdag, Donderdag, Vrijdag en Zaterdag is op zich geen gek idee. Het is gewoon een logisch vervolg op de trend die we vandaag zien: de fiets als primair vervoermiddel. Dus ja, sorry Denemarken, maar Vlaanderen rijdt nu voorop.